داستان کوتاه ایران در حال جهانی شدن است - وبلاگ اخبار و رویدادها

به گزارش وبلاگ اخبار و رویدادها، این نویسنده که با مجموعه داستان روباه شنی توانست جایزه کتاب سال و جلال آل احمد را در یک سال کسب کند، در اولین نشست تخصصی هفدهمین نمایشگاه کتاب فارس با عنوان صندلی داستان کوتاه در ادبیات معاصر ایران به سخنرانی پرداخت.

کشاورز بعد از ظهر یکشنبه در دومین روز نمایشگاه هفدهم کتاب فارس، گفت: برای آنالیز صندلی داستان کوتاه باید ابتدا به پیشینه این ژانر پرداخت. در واقع داستان کوتاه دوران 100 ساله ای را در بر می گیرد که نیازمند ده ها کتاب تحقیقی است.

وی گفت: با انتشار روزنامه کاغذ اخبار در سال 1835 میلادی و حدود 70 سال قبل از مشروطه، ساده نویسی وارد ادبیات رسمی ایران شد و تابوی ادبیات پیچیده و سخت قاجاری شکست. روزنامه در دوره پیشا مشروطیت برای ارتباط با مردم به سمت ساده نویسی رفت و این موضوع یک انقلاب در ادبیات ایران به وجود آورد؛ این اتفاق حدود نیم قرن منجر به ادبیاتی تازه در دوران مشروطه شد که نمونه های موفق آن سیاحت نامه ابراهیم بیگ و کتاب احمد بود، در این دوره ادبیات کاملا از شکلِ کلاسیک خود فاصله گرفت و با ظهور علی اکبر دهخدا و انتشار مجوعه چرند و پرند اتقاقات تازه ای روی داد.

نویسنده مجموعه داستان پایکوبی بر این باور است که چرند و پرند و نمونه های دیگری از این دست، دانه هایی بود که در مزرعه داستان نویسی ایران کاشته می شد؛ این مجموعه که در بر گیرنده حکایت های کوتاهی به زبان طنز بود و البته از فرم داستان مدرن فاصله داشت.

کشاورز گفت: این نوشته ها منجر به کتاب فارسی شکر است و پس از آن یکی بود یکی نبود نوشته محمدعلی جمال زاده شد که اولین داستان های کوتاه ایران شناخته شده اند گرچه باز هم فرم داستان کوتاه را کاملا دارا نیستند؛ این ها در واقع داستان نیستند بلکه روایت هایی هستند که با جسارتِ تحسین برانگیزی جمال زاده در آن روزگار آنها را نگاشت.

وی ادامه داد: پس از جمال زاده، صادق راهنمایی گام بلندی در نگارش و توسعه داستان کوتاه در ایران برداشت و این ژانر به صورت مدرن و ساختارمندش با او ظهور کرد و نه جمال زاده. اگر جمال زاده را هم ارز نویسندگان قرن نوزده اروپا بدانیم، در زمان راهنمایی نیز نویسندگان قرن بیستم در فضایی مدرن داستان نویسی می کردند.

به گفته نویسنده بلبل حلبی بعد از راهنمایی نوبت به صادق چوبک رسید که به داستان کوتاه قدرت دهد. به عقیده کشاورز، چوبک از نظر فرم، تکنیک و روایت حتی چند قدم از راهنمایی جلوتر است.

وی گفت: در دهه 30 با ظهور این نویسندگان، انقلابی در داستان کوتاه به وجود آمد که ناشی از تحولات اجتماعی مثل رفت و آمد به خارج از کشور و ترجمه آثار سایر کشورها بود که باز هم نمونه درخشان آن صادق چوبک است. در واقع حتی اگر بخواهیم آنتولوژی داستان معاصر را ترسیم کنیم ناچار به سخن گفتن از نویسندگانی همچون چوبک هستیم.

کشاورز اضافه کرد: در کنار چوبک به گلستان برمی خوریم که که چهره توانایی در داستان کوتاه است. در این دهه می توان از سیمین دانشور، بهرام صادقی، جمال میرصادقی و جلال آلاحمد هم یاد کرد.

این داستان نویس سپس به دهه 40 داستان نویسی ایران پرداخت و گفت: در شروع دهه 40 حدود 70 درصد از جامعه را روستاییان شکل می دادند. در این دوره حضور سپاهیان دانش در روستاها موجب پیوند میان جامعه روشنفکری و فرهنگ روستایی شد. این افراد گزارشات و روایت های خود را در قالب داستان نوشتند که امین فقیری و محمود دولت آبادی، اشرف درویشیان، یاقوتی و ... در آن پیشرو بودند.

وی اضافه کرد: در دهه 40 همچنین با هوشنگ گلشیری و بهرام صادقی جریانی به راه افتاد که سردمدارانِ آن اعتقاد زیادی به فرم داشتند و بر این باور بودند که فرم خوب می تواند ، یک داستان موفق را به وجود آورد که تا نیمه اول دهه 50 ادامه داشت.

به گفته کشاورز از اواسط دهه 50 تا اواسط دهه 60 به واسطه فضای اجتماعی و سیاسی داستان در یک سکوت فرو رفت اما با انشتار آثار داستان نویسان در برخی نشریات در دهه 60، نویسندگان همدیگر را پیدا کردند و جلسات پنجشنبه های گلشیری هم به این اتفاق قوت بخشید؛ در این دوران ادبیات رویکرد متفاوت پیدا کرد و دیگر در خدمت ایدئولوژی نبود و به خدمت فردیت و ادبیات درآمد.

این نویسنده گفت: در دهه 70 با رویکردی دیگر نیز مواجهیم و آن هم تغییر بافت اجتماعی از روستایی به شهری بود که ادبیاتی موسوم به آپارتمانی را شکل داد و از اواخر دهه هفتاد تا خاتمه دهه هشتاد فضاهای شهری بر داستان نویسی مستولی شد.

کشاورز سپس به دهه اخیر پرداخت و گفت: پس از انتقادهایی که از فراموشی حاشیه شهرها و شهرستان ها در فضای داستان نویسی در رسانه ها و محافل ادبی مطرح شد، روند تازه ای در ادبیات شکل گرفت که موجب شد صداهای متفاوتی از شهرستان ها و حاشیه شهرهای بزرگ در داستان های فارسی به گوش برسد که تاکنون نیز این جریان ادامه دارد.

وی در جمع بندی سخنان خود گفت: به طور کلی ایرانیان به دلیل نگاه مینیمالی به ادبیاتِ خود از دروه کهن بیشتر به داستان کوتاه گرایش داشتند و در این ژانر هم موفیقیت های زیادی به دست آوردند؛ می توانم ادعا کنم داستان کوتاه ایران در دوران معاصر حتی در عرصه بین المللی موفق بوده است اما در رمان با فضای جهانی فاصله دارد.

به گزارش وبلاگ اخبار و رویدادها، هفدهمین نمایشگاه کتاب فارس که شامگاه شنبه سوم آذرماه شروع بکار کرد، پنجشنبه 8 آذر جاری به کار خود خاتمه می دهد.