مروری بر ارزیابی سیاست های ملی فناوری نانو در دنیا - وبلاگ اخبار و رویدادها

به گزارش وبلاگ اخبار و رویدادها، یکی از پیش احتیاج های توسعه فناوری نانو، ارزیابی دقیق اجرای برنامه ها، شرایط شاخص های مختلف و به طور کلی ارزیابی شرایط علم و فناوری نانو است.

به گزارش گروه دانشگاه وبلاگ اخبار و رویدادها، در طول دهه های اخیر، بسیاری از کشور های دنیا با تدوین و اجرای راهبرد ها و برنامه های مختلف در حوزه فناوری نانو، در پی پیشرفت در این فناوری حیاتی بوده اند. یکی از پیش احتیاج های توسعه فناوری نانو، ارزیابی دقیق اجرای برنامه ها، شرایط شاخص های مختلف و به طور کلی ارزیابی شرایط علم و فناوری نانو است. کشور های مختلف بسته به چارچوب های متفاوت حکمرانی علم و فناوری خود، سازوکار های مختلفی برای این امر طراحی نموده اند. نتایج ارزیابی شرایط آن کشور در حوزه فناوری نانو را نمایان می نمایند.

دوره زمانی انجام ارزیابی ها در کشور های مختلف بنا بر الزامات قانونی یا قواعد اداری هر کشور متفاوت بوده و این گزارش ها به صورت دوره ای در تناوب های زمانی معین و یا به صورت موردی منتشر می شوند.

بعلاوه نوع نهاد ارزیاب نیز در کشور های مختلف، فرق دارد. در بعضی کشورها، یک کمیسیون یا شورای بین بخشی دولتی و یا یک وزارتخانه، مسئولیت ارزیابی را بر عهده دارد و در بعضی دیگر، یک نهاد مستقل بیرونی از طرف نهاد های دولتی معین شده تا ارزیابی را انجام دهد.

در بعضی کشورها، گزارش های ارزیابی فناوری نانو مربوط به ارزیابی اجرای یک برنامه ملی است. این گزارش ها بسته به سازوکار های مختلف حکمرانی در کشورها، از طریق نهاد خاص متولی نانو یا نهاد مسئول در حوزه علم و فناوری یا از طریق نهاد های مستقل دیگر تدوین می گردد. در این گزارش ها، شرایط رسیدن به اهداف برنامه، اقدامات اجرایی صورت گرفته در راستای برنامه های مختلف، شرایط شاخص های برنامه ها و … مورد آنالیز قرار می گیرند.

مجموعه اسناد ارزیابی فناوری نانو کشور های مختلف، در دیتابیس اسناد سیاستی استت نانو گردآوری شده اند. در ادامه به معرفی گزارش های ارزیابی فناوری نانو مربوط به ارزیابی اجرای یک برنامه ملی در کشور های مختلف می پردازیم. ترتیب کشور ها بر اساس دارا بودن بیشترین تعداد گزارش ارزیابی است.

1) در ایالات متحده آمریکا، برنامه پیشگامی ملی فناوری نانو یک برنامه ملی تحقیق و توسعه هست که بیش از 20 دپارتمان و آژانس مستقل در اجرای آن مشارکت دارند. در مجموع تا به امروز 32 گزارش ارزیابی این برنامه منتشر شده است. 3 گونه گزارش ارزیابی از این برنامه به صورت منظم و دوره ای منتشر می گردد.

اولین آن ها، گزارش های تحت عنوان سنجش برنامه پیشگامی ملی فناوری نانو است که از طریق شورای مشاوران رییس جمهور در علم و فناوری منتشر می گردد. تا به امروز 6 گزارش تحت این عنوان از ابتدای راه اندازی برنامه منتشر شده است. در این گزارش ها، ضمن مرور اقدامات صورت گرفته در راستای اهداف، توصیه های سیاستی را در سرانجام هر بخش ارائه می نماید.

نوع دیگر گزارش های ارزیابی فناوری نانو در آمریکا که با تناوب منظم منتشر می گردد، گزارش های تحت عنوان آنالیز برنامه پیشگامی ملی فناوری نانو است که از طریق آموزشگاه های ملی علوم، مهندسی و پزشکی منتشر می گردد. تا به امروز 5 گزارش تحت این عنوان در سال های مختلف منتشر شده است. در این گزارش ها پس از آنالیز شرایط زیست بوم تحقیق و توسعه فناوری نانو در آمریکا؛ در بخشی مجزا، یافته ها و توصیه های سیاستی ارائه می گردد.

سومین نوع این گزارش ها، گزارش تحت عنوان متمم بودجه رییس جمهور در مورد برنامه پیشگامی ملی فناوری نانو است که به صورت سالانه از طریق شورای ملی علم و فناوری منتشر می گردد. تا به امروز 17 گزارش تحت این عنوان در سال های مختلف منتشر شده است. در این گزارش ها، ارزیابی های صورت گرفته در مورد پیشرفت های مرتبط با اهداف، شرایط اجرای برنامه ها، بودجه تخصیص یافته و اقدامات صورت گرفته در سازمان های مختلف در حوزه تحقیق و توسعه فناوری نانو ارائه می گردد.

2) در ایران، اولین برنامه ملی فناوری نانو با عنوان راهبرد آینده در سال 1384 منتشر شد و سیاست ها و برنامه های توسعه این فناوری نوظهور در طی بازه 10 ساله را دربردارد. از شروع تصویب این برنامه، ستاد توسعه فناوری نانو ایران به صورت سالیانه گزارش عملکرد این برنامه را منتشر نموده است. بعلاوه در حال حاضر، دومین برنامه ملی فناوری نانو ایران با عنوان سند توسعه کاربرد فناوری نانو در افق 1404 در حال انجام است و گزارش عملکرد آن به صورت سالیانه از طریق ستاد توسعه فناوری نانو ایران منتشر می گردد. گزارش عملکرد برنامه های توسعه فناوری نانو در ایران دارای بخش های مختلفی از جمله شرایط دستیابی به اهداف، اقدامات صورت گرفته، ارزیابی شاخص ها و تأمین اقتصادی برنامه ها است.

3) در فرانسه، برنامه اظهار سالانه مواد در مقیاس نانو از سال 2013 شروع شده است. هدف این برنامه این بوده که ضمن افزایش دانش موجود در حوزه نانومواد، قابلیت ردیابی و اطلاعات مرتبط با مصرف نمایندگان را در این حوزه ارتقاء دهد. تا به امروز 7 گزارش سالانه از این برنامه از طریق وزارت انتقال اکولوژیکی منتشر شده است. در این گزارش ها، شرایط گزارش دهندگان از منظر های مختلف بیان شده است.

4) در بلژیک، برنامه مرتبط با شرایط نانومواد عرضه شده در بازار از سال 2014 شروع شده است. هدف این برنامه این بوده است که سیستمی را برای اطمینان از قابلیت ردیابی نانومواد راه اندازی کند تا امکان شناسایی ریسک های بالقوه و پاسخ فوری به آن ها فراهم گردد. تا به امروز 5 گزارش سالانه از این برنامه از طریق بخش خدمات بهداشت و محیط زیست فدرال منتشر شده است. در این گزارش ها، شرایط ثبت نام نمایندگان، شرکت ها، مواد، زنجیره ارزش و حوزه های استفاده بیان شده است.

5) در سوییس، برنامه عملیاتی سنتر نانو مواد از سال 2008 در سطح ملی اجرا شده و گزارش های مختلفی در مورد این برنامه منتشر شده است. دفتر فدرال سلامت عمومی یک گزارش اصولی، دو گزارش در مورد شرایط اجرا، یک گزارش در مورد ارزیابی اجرا و در نهایت یک گزارش نتیجه گیری در مورد این برنامه منتشر نموده است. دفتر مطالعات کار و سیاست اجتماعی سوییس نیز گزارشی در مورد ارزیابی اجرای این برنامه منتشر نموده است. این گزارش ها، اطلاعات جامعی را در مورد شرایط پیاده سازی اقدامات پیش گیرانه و اثرات آن ها بیان می نمایند.

6) در نروژ، برنامه ملی فناوری نانو و مواد نو، درصدد برقراری همکاری میان جوامع پژوهشی، صنعتی و بازار است. 2 گزارش آنالیز این برنامه از طریق شورای تحقیقات نروژ منتشر شده است. یکی در مورد جمع بندی 10 ساله فعالیت های صورت گرفته و دیگری درباره ارزیابی این برنامه. البته در مورد برنامه نانو 2021 که ادامه برنامه فناوری نانو و مواد نو هست نیز یک گزارش ارزیابی با حمایت شورای تحقیقات نروژ از طریق گروه تکنوپولیس صورت گرفته است. در این گزارش ها، شرایط حمایت های صورت گرفته، تأمین اقتصادی برنامه ها و اجرای پروژه های تحقیقاتی آنالیز شده و و توصیه های سیاستی مختلفی ارائه شده است.

7) در هلند، برنامه NanoNextNL یک برنامه تحقیقاتی ملی است که نهاد هایی مانند وزارتخانه ها، دانشگاه ها، شرکت ها و مراکز مختلف در اجرای آن مشارکت دارند. در مجموع، 3 گونه گزارش ارزیابی این برنامه منتشر شده است. اولین نوع آن، گزارش با نام گزارش انتهای دوره است که از طریق هیئت اجرایی این برنامه منتشر شده است. دومین نوع گزارش ارزیابی این برنامه به سفارش هیئت اجرایی برنامه از طریق گروه تکنوپولیس صورت گرفته است. در نهایت، سومین گزارش از طریق شورای مشورتی بین المللی (IAC) منتشر شده و یافته های این شورا در مورد گزارش انتهای دوره را به هیئت اجرایی برنامه ارائه می نماید. این گزارش ها، ارزیابی های لازم در مورد برنامه را از منظر های مختلف از جمله شرایط شاخص های اصلی عملکرد، ارزش کسب و کارها، نتایج و اثربخشی برنامه در بردارد.

8) در اتریش، برنامه عملیاتی فناوری نانو به عنوان یک راهبرد ملی در پی تقویت ارتباطات میان ذینفعان این حوزه است. وزارت حمل و نقل، نوآوری و فناوری فدرال در گزارشی، شرایط اجرای دوسالانه این برنامه را منتشر نموده است. در این گزارش؛ شرایط اجرای برنامه ها، ارتباطات و همکاری های صورت گرفته و پروژه های تحقیقاتی مورد آنالیز قرارگرفته است.

9) در دانمارک، برنامه کنترل بهتر نانومواد، با هدف افزایش فهم از اثرات مضر نانو مواد و کنترل آن تصویب شده است. خلاصه فعالیت ها و اقدامات صورت گرفته در دوره 4 ساله این برنامه در گزارشی از طریق آژانس حفاظت از محیط زیست دانمارک منتشر شده است.

10) در آلمان، راهبرد فناوری نانو: ریسک های محیطی و مرتبط با سلامت نانو مواد یک راهبرد ملی تحقیقاتی است که وزارتخانه ها و سازمان های مختلف در اجرای آن مشارکت دارند. یک گزارش ارزیابی از این راهبرد بوسیله آژانس محیط زیست فدرال منتشر شده است. این گزارش به آنالیز بیش از 80 پروژه تحقیقاتی مرتبط با سلامت نانو مواد و اقدامات نهاد های مسئول در این حوزه پرداخته است.

گزارش کامل آنالیز اسناد ارزیابی سیاست های فناوری نانو کشور های مختلف به زودی در پایگاه استت نانو منتشر می گردد.